Z praznikom po raz peršyj!

Vsiech tych, kotoryje sviatkujut pôlśkie sviato albo pravosłavne podle greckoho stylu, krychu pôznovato, ale ščyro žadaju vsioho najliêpšoho!
Z praznikom, z Roždžestvom Chrystovym!

A v "podarok"podsyłaju velmi hože vykonanie koladki pro sviatoju Varvaru.

https://www.youtube.com/watch?v=qF0D4MHHA2s

Čoho tak ticho?

Tak, davno nic ne pisała, probačte dorohije Čytačy, kotoryje zahladajete mo byt' šukajučy jakoho novoho tekstu. Povierte, uže šykuju dla Vas novyj, postovoj artykuł i obiščaju, što pojavicce ode v protiahu neskolkich dion.

Vsiech Vas pozdravlaju!

Katjuša

Chodiete na hryby!

Koliś na studiach na egzaminie z antropołohii słova profesor Mencwel zvernuł mnie uvahu na to, o čôm ja sama do tamtych pôr ne viedała. Ne viedała, bo i v nas nichto nad takoju očevidnostiu ne zadumyvajecce.

Posłuchał mene chvilinu i potum, zamiest od razu zajmatisia tematom egzaminu, zapytał mene, skul ja je. To ja jomu skazała - Hajnôvka. A vôn na toje: "A skažiete "chliêb" nu to ja kažu "chliêb". "A skažiête "herbata", nu to ja: "herbata". A vôn na siête šyroko usmichajetsia zadovolonyj i kaže, što davno vže ne čuł tak vyraznoj raznicy miždu "ch" i "h", što v polśkuj movi sioj staryj, słovianskij sposab hovorienija vže zanikaje i tam, skul ja je, to je na vschodnium Pudlašy, ostałsia poslednij rehion, de lude šče vmiejut pravilno hovoryti.

Ja pro sioje ne mieła najmenšoho poniatija. Dla mene kazati "h" i "ch" na raznyje sposoby je tak naturalnym, jak hovoryti v ohule. A tut okazujecce što v našom rehionovi, našoj i polśkoj movach vmiejem dokazati sens isnovanija bukv "h" i "ch" i pravilno hovoryti słova, v kotorych vystupajut zvuki ich označajuščyje. Profesor Mencwel, spasibo Vam.

Načała ja perevoditi eksperymenty. Prosiła znakomych Pudlašukuv skazati słova v kotorych je "h" albo "ch". Nektorych znakomych, kotoryje vyrastali v druhich častiach Pôlšу jak Pudlaše tak same pro sioje prosiła. I v ich pravda, v 99 procentach vypadkuv vychidiło v dvuch variantach tak same - čystoje, hłuchoje "ch". Odnym iz važniejšych obiêktuv "badania"  był moj kachanyj Muž, kotoryj vyros nad moriem, i mimo vsiakich prob i vysiłkuv, hulica vychodit jomu jak chulica, historija jak chistorija, huś jak chuś i tak daliej. 

Što takoje "h"? To sioj zvuk idučy hłuboko z horła. Hlańte, jak navat i siêty dva słova dokazyvajut sposob, v jakij "h" dołžno hučati, jak siej zvuk viažecce z nimi - hłuboko, horło. Vôn silnyj, moščnyj, prosto hučyć. Vychodit prosto z krtani, silnym, hromkim tołčkom.

A "ch"? Vôn tichij, słabieńkij, spokojnyj. I tut znov hlańte na słovo, kotoroje zrazu že joho obrazuje, kotoroje ja upotrebiła dla opisanija: "tichij". 

Nu i šče odna sprava - isnujut dva zapisy "ch" i "h" oboznačajučyje dva raznych zvukuv. A bukvy vydumali na mnoho pozniej jak movu. Značyt, vsio taki, vôny dva je i davno že vže byli.* Tomu dla Pudlašuka na toj prykład polśkije dyktovki (a takich my vise krychu popisali), kotoryje pokazujut pravopiśny problemy de postaviti jakuju bukvu, jak pišem dannoje słovo, ne je trudny. Tož sioje že jasno słyšno!

Je vyrazna raznica, no jije možno vyučyti tolko, koli hovoryš tak od małoho. Tak što hlediete, štob Vašy dieti znali siêtu važnu, jazykovuju zasadu i vmieli vyhovoryvati odion i druhij zvuk jak treba, asabliva jeśli teperki žyvete poza Pudlašom, de toji raznicy zvyčajno nema. 

To že nastupna važna rieč, kotoroja pokazyvaje, jak specjalnym, starynnym tvorom je naša pudlaśka mova, i jak silno vpisyvajecce v słoviańsku, jazykovoju tradycju.

A tut majete paru prykładuv, dla pokazanija raznic i dla praktykavanij:

chałka                                                                hryby

chliêb                                                                 honar

chitryj                                                                mohutnyj

pichnuti                                                             mahčyma

chiernia (mat, koničeno)                                   zohnuti

tichij                                                                  hołas

miech                                                                hulica

čychnuti (čołoviek)                                          ziahnuti (mołnia)  

ucha                                                                  henerał

machnuti                                                           hlanuti
chaj bude                                                          hodi
chorošyj                                                            hožyj
chata                                                                 bohatyj                                          

Udačnoj zabavy :)

Nariezali chliêba hôstrym nožôm, połožyli krychu chołodnoho masła i postavili misočku pudlaśkich hrybuv. Chaj bude.

* Tut majem prykład podlaśkoho i, v toj samyj moment, zapisu i polśkoj movy. No koli voźmiem na prykład ruśkuju movu, majem "г" i "х"tam de v nas odpoviednio "h" i "ch", v biełaruskoj majem "г" i "х" tam, de v nas je "h" i "ch", v ukraińskoj tak same. Z toju raznicoju što v ruśkoj tam, de v nas je "h", bukva označaje hromkoje "g", "h" jako takoje ne vystupaje, zasada odnako je taja samaja.

Krychu reklamy dla... reklamy!

Dla tych, kotoryje ne słuchajut radiva, proponuju vłončyti (ja z polśkoho radiva słuchaju jak raz Trojki, časom Dvojki albo Peršoji Porhramy) - odion z tak nazyvajemych sietievych sklepôv reklamujetsia z vykorystaniejm našoji movy! 

Dla vsiech Čytačy iz za hranicy prypominaju, što vsie vôny je dostupny v Interneti.

Do sich pôr bačyła ja v publičnoj televizji šče dvie prohramy, jak raz kulinarny, de byli pokazany naša mova, piesni i tradycja. Odion iz nich pokazyvał Kuraševo v połnoj joho krasoti, dvoje hospodarôv, našu kuchniu, pieśni. Chto z Kuraševa, na pevno dobre znaje. Veduščym był aktor Tomaš Karolak. Druhaja prohrama była taksame pro pudlaśkuju kuchniu, vedienaja Robertom Makłowičom,  i tam vystupała, jasna sprava, naša kuchnia, a do toho i pieśni, i krychu informacji pro našu kulturu.

Vychodimo v šyrokij efir, puchnemo z dumy:)

Pravda, televizji amal ne ohladaju, i sije prohramy byli mnie pudskazany - moža chtoś iz Vas šče štoś cikavoho, pudobnoho bačył?

Dvuchjazykovost', dvuchkulturnost' i tretije pokolenije

Zdarovy, dorohije,

pryjichali do nas moi bat'ki, pryvezli z soboju krychu Pudlašа. Maju nadiju, što v neuzabavi i my znôv pojedem na Rodinu, nadiêjuś šče do Ruzdva uspiejem, jeśli ne vsie razom, to my z Natašoju vdvojom.

I tak, v zviazi z pryjezdom moich bat'kôv i hostinoju dla ich i Jaščynych bat'kôv, jakuju zrobili my v chati, ja zadumałaś pro odnu takiju zjavu, kotoraja dotyčyt vsiech nas Pudlašukôv, a najbôlš tiech, kotoryje žyvut v tak zvanych miešanych siemjach, to jest takich, de dvie kultury połončany: naša - pudlaško-biełaruska i pôlśka.

U mene v siemje, v linii dvojrôdnych i trojrôdnych bratôv i siestior takich prypadkôv krychu by i nazbirałosia. Razom zo mnoju. I što daje takoje sojedinienije? Pravda - to je vyzvanie - jak połonczyti dvie kultury? Jak zhôdno žyti, koli razny vyznania, razny pohlady, razny jazyki vynosim z našych rôdnych chatôv?

A no, vsio môžna. A dla vsiech tych, kotoryje lubiat svarytisa albo na oborot - uvažajut, što ne maje sensu trymatisia svojeji kultury, treba dostosovatisia do ohułu "velikoho sviêta", sovsiem vtopitisia v tołpu; dla vsiech Pudlašukôv, kotoryje povyjizžali dalieko od Rodiny albo žyvut na Rodinie i ne uvažajut svoich korni; dla visech vstydajučychsia skažu  tak - lude, kotoryje žyvut v dvuch kulturach značyt, kotoryje vyrastajut v miešanoj siemje albo v kulturnom menšestvie v dannomu krajovi, mohut vynesti z toho samoje najliêpšoje, što dokazyvajecce taksamo v štodzionnomu žycciu jak i v naukovych dosliedstvach. 

1. Dvuchjazykovost'.
Napravdu ne maje značenija, čy to jazyk ofcjalnyj v dannom kraju, čy, tak jak naš Pudlaśki - dopiero vychodit z chatôv na pole zapisu, tvorenija rehuł, kinižok, područnikôv i čakajet rehistracji. Samoje važnoje, što vôn je, što isnuje vže tolki sotion liêt, što joho užyvajut našy ba'tki i diedy, što tolki pokoleniuv našych predkôv joho užyvało i što vôn javlajetsia častiej našoho nasledstvija i našoji kultury, a za tym - tojestnasti, tožsamosti. 

Dvuchjazykovyje lude pered usim znajut zrazu dva jazyki. Dvuch ich učatsia v chati. A mohut i troch, koli na prykład dvuchjazyjivaha siemja žyve za hranicej i kruhom na štodeń carstvuje šče odion jazyk. Dvuchjazykovyje lude majut na mnoho bolše rozvinuty zdolnasti i mahčymasti učytisia nastupnych jazykôv, tomu što ich mozgi vže pryvyknuty užyvati bôlš jak odnoho. Pravda, mohut miešatisia vôny časom, ale to je normalna zjava, neškoldiva ni dla dorosłoho, ni dla ditiata. Ale najvažniejše, što sioje znanije je. Vôno odčyniaje taksame dvery dla užyvania druhich jazykôv, koli ich chtoś učytsia na prykład na kursach čy v škołach - dodaje odvahi, kotoroji často brakuje tym, jakije učatsia np. anglijskoho a potôm vstydajutsia hovoryti, ne navučany čuti svoj hołos i vohule dočuvati sebe v druhoji movi.

2. Dvuchkulturnost'.
Velikoje bulšynstvo nas, Biełoruskich Pudlašukôv, vynosit dvuchkultornost' z chatôv - tomu, što u nas svoj folklor, svoi tradycji, viera i cełyj folklor, kotoryje od stohoddzi osadženy na Pudlaśkuj i Poleśkuj ziemlach. To je to, čoho bulšynstvo našych diedôv i bat'kôv načało vstydatisia, koli pośle 1918 roku posvstała II  RP, a potum po 1945, pośle II Susviêtnoj Vojny, koli načałasia polityka intensyvnoj polonizacji*, a mnoho z viosok načało vyjizžati do miest, de vže načynałasia dominacja pôlśkoho nasielenija. I tak vsio naše znali my z chatôv, ale odonočasovo učylisia, što sioje treba v stienach chatôv i viosak zostavlati. A dvuchkutlrunost' to velikoje bohactvo. Vôno zrazu odčyniaje čełoviekovi očy na to, što sviêt ne je monolitom i učyt, što dvie kultury mohut žyti pobač sebe. Učyt tak same šanuvati sebe samoho i svoji korni i šanuvati druhich, nezaležno čy vôny z menšenstva čy z bôlšynstva.  Vsie my majem jakujuś historiju za soboju i pered soboju - my ne vzialisia ni skul, i šаcunkom dla sebe samych i našych predkôv je pomniti pro sioje i ne dati pomerti bohactvu, jakoje kštałtovałosia čerez vieki.

3. Sprava tretioho pokolenija.
Tretije pokolenije to je my - sije lude, kotoryje pośle dvuch pokoleniôv pośle  II Susviêtnoj Vojny jakije voliêli vsio schovati hłuboko i zabyti zo strachu pered bytijem "inšymi", vychodiat z tienia i chočut poznavati svoje pravdivy korni, chočut do ich voročatisia, znati kulturu, rodnuju movu, žyti na rodnuj ziemle ci vernutisia, koli povyjizžali za učoboju čy za robotoju. To je lude, kotoryje ne bačut problemu v tôm, štob zhoditi svoje nasledstvo z realiami žyccia v dannom miesti. I što treba tradycju peredavati daliej, bo našym dietiam, tak same, jak nam, naležycce znati, skul vôny je i jakoje bohactvo z sietym viažecce.

Treba začynati od małoho. Koli je v siemje ditiatko - hovoriete do joho po-pudlaśki, učytie narodnych piesień (nam tut velmi pomahajut nahrania Muzemum Małoji Ojčyny v Studzivodach, pro dvie płyty vspominaju v sium posti). Koli knižočku pokazujete ditiatku, nazyvajte obrazki po-pudlaśki. Skazki na dobranoc, pokul šče ne doždalisia perekładôv na našu movu, opoviedajte po svojomu. Rozkazyvajte pro Rodinu i často odviedajte, jeśli dalieko žyvete. Prodołžajte cerkovny tradycji. Vsio je môžlive. I vsio siête je investycja v daliêjše žyccio!

Peršy Natalčyny knižki. Nazyvajem zvierôv i namavlajem pudlaśkich dieda i babu štob zaveli svoich :)

PS V tum miesti choču podziakovati fejsbukovuj storonci howorymo po swojomu i storonci svoja.org za vspominak pro mojoho bloha na svoich łamach. Vsio ja siête zauvažaju, velmi dziakuju za takuju miłuju nespodzianku, i maju nadiju, što šče ne raz spotkajemsia v siêti i, daj Boža, v realnosti!

* Odpowiednio polityka rusyfikacji Podlašukôv i Polešukôv v ZSRR i teperašniuj Biełorusi.

Naša lieratura, čast' 3.

Vitajte, dorohije,

vierasień vže k nam pryšoł, a razom z nim i kuniec liêta. Ale, jak teperki sidžu u bat'kov na podvôrkovi, to toho kuńca, ščyro skazavšy, nic a nic ne čuti. I dobre! Sońce svietit, temperatura ponad 25 hradusôv, lehkij vieterok. A nam znov vdałosia pryjichati na Rodinu. Raz - na vesiele siabrouki, dva - ot tak oddochnuti, z siemioju pobyti, Pudlaśkim, rodnum klimatom podychati. 

Dysia tak same važnaja data - 17 vierasnia 1939 roku Sovietskije Wojska zaatakovali Pôlšu na podstavi paktu Ribebtropp-Mołotow. Jak raz teperki, koli pišu siêty słova, v Hajnôvci hučat' syreny. A mnie tolki prychodit dumka - chaj nikoli vojna vže ne povotrytsia, štoob my i našy dieti, vnuki i nastupny pokolenija, mohli žyt' v spokojovi.

A dla spokoja potrebna čełoviečeska mudrost' i serdečnyj podchod do druhoho čełoviêka. My vsie raznyje, u nas raznyje dumki, raznyje historii, raznyje pohlady. Ale najvažniejše - druhomu kryvdy ne robiti, a sioje šče važniejše, koli žyvetse v takum kulturnom tyhlovi jak Pudlaše.

Lublu, jak pevno vščee uspieli dodumatisia po moich postach, čytati toje, što dotyčyt našoho rehiona, a v hołovonoj časti - historii Pudlaśkich Biełorusov, tak nazyvajemych "tutejšych". Maju mnoho dokumentalnych knižok, pro jakich choču šče Vam rozkazati, no je tak same sporo belterystyki, kotoraja za osnovu pryjmaje padziei našoho rehiona. 

Knižki, pro kotoryje disia Vam razkažu, napisany jak raz po-pôlśki - pokul, kromie knižok spadara Fionika i knižki spadara J. Maksimjuka, na znaju ja ničoho vydanoho na našoj, pudlaskuj movi (spadar Maksimjuk tłumačyt šče raznyje teksty, ale pokul vony dostupny pered usim na joho sajti svoja.org.). Tut, svojeju dorohoju, isnuje veliziarnoje polie do popisu dla perevodčykôv. Dumaju, što vže najvžšaja pora, štob był dostupnyj jakijsia perevôd popularnych opoviedanij ci, šče liêpš - literatury dla dieti. Tož jak nie najliepš pryvykati do svojeji movy jak pisanuj, oficjalnuj, jak ne od ditiata.

Nu, ale voročajučysia do predmieta mojoho posta.

Peršuj knižkoj, jakuju Vam disia rekomenduju, je "Judaš" Włodzimierza Pawluczuka, profesora Biełostockoho Universyteta, relihiovieda, znakomoho pered usim zo svojej knihi "Wieršalin. Reportaž pro kuniec sviêta". "Judaš" to vydadiena v 2004 roci nevelikich razmierôv apovieśt'. Začynajecce vôna słovami "Urodził się Saszka w 1904 roku we wsi Kamień niedaleko od Hajnówki" i daliej je vže tolki cikaviej - na osnovi peremien sviêta po peršuj susvietnoj vojnie, koli carskije vojśka palili viośki i vyhaniali ludi v hłubinu Rosiji, štob nastupajuščym niemieckim vojśkam ničoho ne zostaviti - značyt koli našy predki stali žertvami Biežeństva. 

Cełyj sviêt hołovnoho bohatyra srazu propadaje, koli Saška po dorozi hubit svoich bat'kov. Od toho načynjecce joho doroha, kotoraja vede zpovrotom na Pudlaše. Saška to małyj čełoviek sovsiem zachvačenyj v tryby historii. Poznaje jije małoju o velikuju. Bačyt revolucju, bačyt veliziarnoje morie, a potum znov svoju rodnoju ziemlu, zovsiem zniščanu, de lude probujut znov jakoś žyti. Traplaje do Vieršalina i stajecce pravoju rukoju proroka Ilji, otirajecce o garstku tak samo "osviečanych" komunistyčnych diejačej biełoruskich. Joho historia to veliziarnyj kołovrotok, v kotorum Saša probuje jakoś ustojati na nohach. A jako že vtiahaje joho vsio po kolei - žyzn' hołovnoho bohatyra stajecce sama soboj veliziarnoju historjeju zapisanoju v małym čełoviêku. 

Knižku rekomenduju z povodu cikavoj akcji, z kotoroj vyhladaje velikoje znanije avtora historii rehionu, z povodu cikavoj jije časti, jakoju je Wieršalin, i z povodu pered usim toho, što pravie cełaja maje miêsto tut, na našyuj rodnuj ziemle. Ja ne zaskučała ni chvilinu čytajučy "Judaša". Pro sam tytuł ne budu objasniała - odkaz najdete sami v knižci. 

Druhoju knižkoju, pro kotoroju Vam sionnia razkažu, je "Okularnik" Katarzyny Bondy - pisatielnicy, kotoraja rodiłasia i vyrasła v Hajnovci, pro kotoruju pevno mnoho z Vas vže słyšało. Ja čytała najuperuč peršuju knižku z tetralohii pro Sašu Załusku, tam vže vystupaje element zviazany z našoju ziemloju. No sopravdnaja akcja nastupaje v "Okularnikovi". Ja pryznajusia - šče cełoji knižki ne pročytała, zostałosia mnie jakichsia 700 storon z bôlš jak 900. No mnie ne odion raz vže stało słabo z pereniatija, tomu što Bonda porušaje temu, kotorja v sučasnoj Polšy nahołosniena je tolki z odnoho boku - temu tak zvanych "vyklatych sołdatôv". Podobno jak jije babula, po kotoroj s-ža Bonda otrymała imia, tak i moj pradied pohib z ruk R. Rajsa - "Buroho". Mojej babi było tohdy 11 liet, kohdy Buryj ubił jije bat'ka. 

Ne vytrymała ja i pročytała posłovišča od avtorki. I tam, v napravdu cudovnych słovach, vspominaje vona tu trahedju, kotoroj było mordovanie Pudlaśkich Biełorusôv v ramkach odvetu za komunistyčne ułady Polšy, v ramkach očyščanija z uschodnioho elementu. Bez provierki, bez sondu, bez nijakoj zadumki - zhinuło sotni nievinnych ludi, ludi, kotoryje byli materami, bat'kami, hinuli i doeti, kotorym jakoś vdałosia perežyti vojnu. Bonda vospominaje pro dokument IPN, kotoryj mnie taksame znakomyj, i pro masovyje mohiłki v lesi, kotoryje ekshumovali tolki v 1994 roci, tomu što lude amal 50 liet bojalisia hovoryti. Daliej bojatsia. To mohiłki rehularnoj, masovuj egzekucji, pereviedennoj na 30 pravosłavnych vozakach, v seredini liesa. Sredi sietych vozakôv nachodiłsia i moj pradied.*

Čym siête okrucieństvo inakše od agresorôv, kotoryje napali na Polšu, kotoryje taksame mordovali i palili cełyje viośki štob ukarati za čyny ci sympatji jednostok? Jak možna tak po prostu zbitii komuś bat'ka, mater, vbiti ditia, perevesti masovu egzekucju na cyvilach? Tak po čeloviêčeski dumaja... Na pevno, jeśli chot' krychu interesujeteś historijej, znajete, jak sympatyki siêtych sołdatôv sioje tłumačat i jakimi epitetami obzyvajut tych, kotoryje soprotivlajutsia nazyvati bohatyrami ludi, kotoryje mordovali ich predkôv, jak odnostronnyj pohlad je propagovanyj v Polše.

Zdecydovałasia ja napisati pro knižku, kotoroji šče ne dočytała, z povodu sioho posłovišča. I ja udziačna Bondi za to, što tak odvažno napisała v niom pro trahedji, jakije skryvaje naša ziemla i našy lude. Samaja intryga i sposab apaviedanija, to, što vsidu našy hulicy, nazvy, prozvišča i vsie realia a taksame mnohost' historii, charakterov misternie z soboju zviazanych - to odion oblik kryminału, kotoryj vtiahnuł mene od peršuj storonki, tak jak i poperedniaja čast' tetralohii. Cikavo mnie byti v seredinie dobre znajomoho horoda, kotoryj je scenoj dla tak mnohich zdarenij, kotoryj v knižci zdajecce tiesnyj, dušnyj, amal tiomnyj čerez to, što vychodit z raznych joho kutkôv. A vizja tak silnoho nacjonalnoho konfliktu v sučasnosti, jakij peredstavlaje avtorka, mimo toho, spravlaje, što mnie vsiorumno robicce słabo, koli toj element pojavlajecce v knižci. No chaj že vôn zavsiody ostaniecse tolki čornoj fantazjoj.

Dumaju, što dobre zrobiła avtorka, posviaščajučy knihu svojemu miêstu roždienija i vyrastanija, chotia, jak sama piše, koštovało to jije mnoho siły, odvahi i raboty. Ja za siête udziačna. A najbulš pokul udziačna za siête posłovišča kotoroje, maju nadiju, odčynit očy mnohim ludiam. A nam treba vsiorumno staratisia žyti zhôdno i šanovati sebe vzaimno. Ja vsio taki vieru, što sioje mahčyma.

* Zhôdno z dosledstvami i nieoficjalnymi danymi, v egzekucjach zhinuło mnoho sotien ludi, a siête je v našych liêsach odna z mnohich toho typu mohił, v kotorych liežat žertvy pohromôv Buroho.

Naša literatura - čast' 2.

Krychu jak dopisok i kropku do poperednioho posta dokidaju linka do dvoch artykułôv spadara Mateuša Stryčuli. Ja, tak jak pevno čast' i z Vas, dorohie Čytačy, vže pro spadara Stryčulu čuła - tut, na prykład, majete audycju na Radivo Biełostok, de z im vedecca vyviad (a taksame so spadarom Aleksandrom Maksimjukom, bratom spadara J. Maksimjuka).

My, rudnyje Pudlašuki, vstydajemsia svojeji movy i vtikajem od korni, a tut je chtoś, chto našu movu polubiv, navučyvsia jije, polubiv Pudlaše, hovoryt, promuje, piše.

Hlańte. Svojeju dorohoju, Časopis to hazieta, pro kotoruju treba pomniti - z tradycjami, o Pudlaśkich (i Polśkich) Biełorusach pisane čerez Pudlaśkich (i Polśkich) Biełorusuv - dla vsiech. Artykułôv na pudlaśkoj movi spadar Stryčula napisav tudy vže sporo, možna archivalny bez problemu najti. Je što čytati i nad čom dumati.

http://czasopis.pl/matusz-stryczula-pamet-pro-hora/ 
http://czasopis.pl/mateusz-stryczula-swoji-narodowci/

Tołstaja, čornaja linija

 

Zdarovy, dorohije Čytačy,

davno nic ne pisała. A to zza toho, što časom nema koli prysiesti, a to zza toho, pro što ja dumała. 

A dumała ja pro toje, što bačyte v zahłavii siêtoho posta.

Byli my na Rodini. Było nam dobre, pravda. Rodina lietom, koli pryjizžaješ na vakacji, zdajecce samym rajom. Daleki problemy zvykłoho dnia, vsio kolorove, busły lietajut nad hołovami, zbožža spieje.
Kruhom množestvo festivalôv. A vsiorumno jakoś sumno. Čom? A no tom, što vsio mieniajecce, i to nie na liêpše. 

Byli my na viości. I moj Muž, i naše Ditia, oboje vôny mieli okazju peršyj raz hostiti pry sopravdnoj, viośkovuj chati, na takom že podvorkovi. Jeli my ohorodninu z ohoroda, samaja natura, chto môh, toj ruśkuju vodku pił. I vsie po svojomu šparyli, i navat moj Muž, kotoryj pomaleńku učytsia hovoryti. I vsiem podobałosia, i joho dopinhovali.

Ale to vže egzotyka, pravda? V toji viości,  jak pravie v každuj našoji,  krychu starikôv zostałosia, hde nehde dača, de vzroslyje davno dieti od času do času pryjedut dohlanuti podvorok po bat'kach,  kotorych vže nemá, a to chtoś z Pôlšy siedlisko kupiv i zadumał perejichati i žyti. I tak davnaja struktura sioła rozchoditsia po švam. 

Na chrystinovuj imprezi, kotoruju my robili na Rodinie dla našoj pudlaśkoj rudni, na peremiešku było čuti svoju i polśkuju movu. I to ne dla toho, što moj Jaša ne vsio šče po svojomu ponimaje čy skaže (chotia odno i druhoje jomu štoraz liêpš vychodit), a dla toho, što mieždu soboju pokolenije bat'kôv po svojomu hovoryło, a do našoho avtomatyčno perechodili na pôlśkij. Bôlš skažu - navat i moja mama nekotorych słov vže zabyvaje.

I ja sobie podumała, jak to vsio divno - koli šče moi bat'ki byli małymi i na viości rosli - pudlaśkaja mova była ich peršoju movoju. Dopiero polśkoho učylisia jak šli do škoły, de był učytiel polak i vôn vže pokazyvał, što poza chatoju, navat na viości, nema miesta dla rodnoji movy. 

Čy moi diedy dumali pro toje, jak do svoich dieti hovoryti? Nie, dla nich svoja mova, pudlaśkaja, była naturalna. Ne było druhoji. Died, idučy v pole, koli babu čy dieti svoich klikał, ne dumał, jak do ich hovoryti. Baba tak same ničoho takoho ne musieła sobie dumati. A my? My pokolenie dla kotoroho svoja, rodna, pudlaskaja mova to egzotyka. I nas od pokolenija našych diedôv i bat'kôv siaja tołstaja, čornaja linija odhorodžaje.  I sioje až fizyčeski bolit, tak silno čuti.

Ja inakš na rodinie jak po svojomu ne hovoru. Doma, z Mužom - jak popade, v zasadi najčastiej po polśki, ale i po svojomu probujem. Nataška šče v žyvoti mojum pryvykała do rodnych piesień, do rodnych klimatôv. Teperki siete prodołžajem, a ja skazała jije babi, a svojeji mamie, štob jak najbulš do Natki po svojomu hovoryła i pieśni na son tolki narodny spivała. Ale,  jak to mnie dobre skazała siabrouka'-ukrainka- navat jeśli naše pokolenije,  kotoroje choče niby voročatisia na Rodinu napravdu ne vernecce i ne načne tam prodołžati našu kulturu,  to tak napravdu ničoho ne uratujem,  nic ne zmieniajecce.

"Palčyki jak gozdiki" - skazał małyj susied, kotoryj prybieh pobačyti moju mamu, koli jije mama, a moja baba pryvezła jije do chaty zo špitala. De ja najdu ditia, ktoroje z Nataškoju po svojomu pohovoryt?