Na Makoveja v Kuraszevi

 

 

 

 

 

 

Liêtniaja skuka

Liêtočko načałosia. Nastupnoje mojiê z Vami liêtočko, dorohije Čytačy.

Posle 3,5 liêt vernułasia ja do roboty. Do takoji roboty, pro jakuju maryli našy diêdy i bat'ki, koli vysyłali svoich diêtok z viosok "u sviêt", "u horod", bo tam liêpš žyti, bo liohče, bo ne toje, što na hospodarci - ciažko, hrošy mało, a i to dnia otdochnuti nema.

Tak što žyvu ja u velikum horodi, hłuoboko v Polšy, daliêko od Rodiny, i kak 90 procentuv našoho pokoliênija, społniaju maru našych predkuv. Roblu v velikum biurovi, seredi sotni ludi z raznych stran mira. Vstaju rano, vychodžu ne pozno, čas dla diêtok maju. Na plac zabav chodim, zo znakomymi spotykajemosia. Vôny rostut, my cełyj čas tak same čudny i mołodyje.

Na ščascije dla mene, maju v roboti sered znakomych i Ukraicuv, i Biełarusuv. A koli naša mova universalna - je do koho rot po svojomu otčyniti. Ale ja, sredi nich, odna. Moja mova ne ichnia. Vsio taki, druhaja. Nese druhij kulturnyj ładunok čym ichnia mova. Ja odna hovorašča jazykom, kotoryj ne javlajecce jazykom v duchie supolnosti jakoju je narod. Bo kolkiž nas, Pudlašukuv formalno tak sebe adčuvaje - što vôny stamtul, de ich zemla. Ne typovo Biełarusy, tym bôlš i ne Ukraici ci Poliaki, tolko prosto Pudlašuki, pudlaśkije Biełorusy, so svojeju movoju, tradycjej. Kolki z nas znaje, što toji našuj movie čut' ne tolki liêt jak i našym viośkam kruhom - po 500-600.

Ono mova žyve tolki tohdy, koli je komu jeju hovoryti. Mova je aktom, kotoryj sovieršajut lude jakije chočut komunikacji miž soboju. I, narešti, mova je častiju supolnoju dannoji tojestnasti jako čast' kulury dannoji hromady.

Ja teper, budučy tut, i ne imejučy kruhom nikohutko, chto hovoryt po svojomu, načynaju čutisia jak takij ostatnij Mohikanin i načynaju odčuvati, jak to je ciažko bereč v takich usłoviach svoich cennosti. Ja teper odna, kotoraja do svoich diêtok hovoru po našomu. Navat naša pudlaśka baba načynaje do ich po-polśki smaliti. Diêd takže. Čerez pryvyčku, što tak je, što do diêti po-polśki, nezaležno od toho, čy chto choče učyti svoje movy, čy nie.

Ja teper načynaju bačyti, koli Nataška pušla u polśkije jaśliki, koli zara i Witia pôjde, što ciažko mnie perebitisia čerez pôlśkomovnuju sredu. Bo to ne tak jak majut moi kolegi z roboty, zo vsiakoho narodovoho menšestva, daže tak dalokoho jazykovo jak Uhorščyna. Dieło v tom, što ich jazyk dostupnyj ich diêtiam. Dostupnyj v ich krajach. Žyvyj v mediach. Žyvyj miždu lud'mima. Žyvyj v ich siêmjach. Čast' cełoji struktury, jakoju javlajecce ichnia kultura. Koli vôny zahovorat do svojoho ditiata na svoje movi, ditia znaje, što tuju movu možna učuti u dieduv, u rodni visakuj, narešti - ohladajučy bajki čy čytajučy knižki. Takij jazyk je OBECNYJ tut, teper, REALISTYČNYJ.

U nas toho komfortu nema. Moi dietki na što deń ne čujut rodniji movy od nikoho poza mnoju. A jak pojedemo na Rodinu... ech, žałko hovoryti. Navat tam so sviečoju šukati koho, chto po-pudlaśki z małymi zahovoryt. Bo žeš do diêti PO PÔLŚKI! I ja teper časom, jak do Nataški i Wit'ki po svojomu hovoru, tak baču, što vôny načynajut ne vsio rozumiêti. I mnie što raz sumniej. Bo u mene, chotia do mene po-polśki hovoryli, to było choč cełyj čas jak osłuchatisia. Kruhom bat'kuvškoje i diêdovoje pokolenije po-pudlaśki hovoryło. Naturalno, normalno, hromko.

Natašci kruhom navat nichto ticho ne pohovoryt...

Sidžu ja tut, daliêko od Rodiny, i dumaju. Och, kob tak vernutisa.Ono voźmi i, prosto ot tak, verniš. Žyccio poka poukładałosie tak a ne inakš. I mnohim moim znakomym chotiełosiab vernutisia, no ž robiti to treba. I tak spravy štodionny nas odtiahivajut što raz i daliêj.

Tak što, poka ne robiła, mohli my častiej byti na Rodnie. Teper vže trochu bude nam ciažej. Moža byti, što za cełoje toje liêto pojedemo moža raz, moža dva. Na osień, daj Boh, na tyždeń. I znou bude dylemat - što robiti? Jechati na viośku? Na kotoru? Do koho? Jak pokazati dietiam teper viośku? Z kotoroho boku vôna teper interiêsna? Jak ja jezdiła do baby, diêda, divovali, što u kohoś zyviny nema na hospodarci. Teper divujut, jak u koho šče z odna korova vołočytsia po poliê.

A ja chotiêłab divovatisie, što chtoś do moich ditiat hovoryt po-pudlaśki. Ne pytanyj. Ne prošanyj. Tak po-prostu.

Čytajemo!

Diêd i vnučka čytajuć "Skazki po-svojomu".

Dziakujučy Asi i Michajłovi Trocam zbyłasia moja mara pro knižku po-pudlaśki typovo dla diêtok. Knižka šče chorôšča, jak ja dumała. I format, i papiêr, i rysunki. I bajki cikavo perełožany. Vsiêm autoram i ich supracounikam šče raz ahromnaje dziakuju!

Šče ono kob doždatisie knižki po-pudlaśki z našym folkloram, značyt našymi skazkami. Ja z tym nošusia vže dołho-dołho i teper mnie lokš stało, što i šče u kohoś pudobny mary i, što najvažniêjše, umiêje ich perevesti v diejstvije. Bawo, bis!

Naša literatura - "Kazki po-svojomu"

Dorohije,

Teatr Črevo, kotoroho zaviêdujuščym javlajecca Asia Troc, kotora velmi aktyvno diejničaje dla pudtrymki našoji kultury i movy,  popołnił nastupnu čudiêsnu riêč v svoje kariery - z najvelikšoju radostiu peredaju Vam, što dostupny je "Kazki po-svojomu". I to ne peršoje izdanije, a dodruk! Vôny pojavilisia vže u lutum! Ščaslivyje tyje, chto maje facebooka i doznalisia raniêj. Mene často takije "newsy" ominajut zza toho, što ja konta na fejsi prosto ne maju.

Čudiêsno, što taja lektura pojaviłasia na našum rynkovi - toho nam najmucniej ne chvataje - literatury dla ditat, kob vôny mohli osłuchivatisia z rodnoju movoju, słuchajučy dobre znakomych kazok. Albo kazok našych, narodnych, kotoryje zausiody tohdy stanut dobre znakomymi, koli diêtki z imi poznakomiatsa - moja do sich por idée fixe, moža koliś narešti udastsia vypołniti :)

Listu knižych sklepuv, de možna kupiti "Kazki po-svojomu" od Teatru Črevo i vsiakije druhije informacji najdete tut:

https://www.facebook.com/teatr.czrevo/?hc_ref=ART8WTXdLqagI43eWWpNe3diRkn2Zb8fVdrAIegGKEjxiomcif74qadjPyMxFw7FlhE&fref=nf

Ja i moja siêmja vže ne možemo doždatisia lektury!

(Krynica: facebook.com/teatr.czrevo)

Dumki veśnianyje, dumki provodnyje

Vesna pryšła i znôv vyhladaje sviêt, jakoby toji dołhoji, tiomnoji i zimnoji zimy nikoli ne było.

Był Welikdeń, byli Provody.

Siêj raz to Bat'ki do nas do Gdyni pryjichali sviatkuvati. I słava Bohu, bo diêtki nam pochvoriêli, a tak to i Jaškova siêmja staviłasia v nas sviatkuvati, to choč trochu my toho sviata počuli.

Miêła ja tichońkoju nadiêju na Provody vybratisia, ale i to ne udałosia. Trebaby było nam vsiêm v try dniê 1000 km zrobiti po Pôlškich dorohach, a to ciažko i dorosłym, a što skazati małym.Tiêm bôlš, što na dva tyžni raniêj vernulisia my z vypravy z Rodiny u Karkonošy, de pojezdili sobiê čut' na nartach. I tuda-siuda na vyciečki. I cerkovku v Jelenioji Hory bačyli. Poseredini velmi pryhožoji staruvki.

A na Provody ja každyj rôk čakaju. Takije jak v tum rokovi to najliêpšy, jakije mohut byti - koli vesna vže rozcvitaje i šče toj krasavik praudu chorošyj, tepliêńkij. Oj, takoho to my vže davno ne miêli.

Ne vdałosie, ale budemo teper try tyžni u majovi na Rodini, to maju nadiju po viośkach pojezditi, małym pokazati, samomu trochu poviêtrom Rodiny podychati. Pojichati na našy seła.

Moja koležanka Ukrainka pudkinuła mnie artykuł z ichnioji haziêty "Naše słovo", de było pro Velikdeń u Kuraševi. Vže pokul zostavlu do debaty koli inakš, što autorka choče bačyti v nas odnych Ukraińcuv (tut pola dla šyrokoho znanija dla spadaruv Maksimjuka i Fionika. A i moj pradiêd i druhije Kurašuvci, kotoryje cerkvy pered neonuniej v 20. liêtach prošłoho viêka boronili, velmi mohlib navat obiditisia, što ich Ukraińcami nazywajut:), ale udaryło mene šče kak raz sopraudnoje zdanie: što z 1000 žytieluv zostałosie trochu bôlš jak 200. A znajete, što z tych 200 to bôlšynstvo to šce i staryki?

Boža, jak mnie smutno zrobiłosia. Ne peršyj raz, pravda... A ja že sama sidžu Boh znaje de, daleko od Rodiny tomu, što moje žyccio to tak same pokłosie toho, što nam pokolenije našych Bat'kuv i Dieduv peredało - utikajte, tut ničoho ne ma!

A ja što raz bôlš i bôlš viêdu, što je i to mnoho. I divlusia na tuju našu Rodiny z daliêka i baču, jak vôna vmiraje, takaja, jakuju ja šce pomniu z liêt dietstva. A to šce ono čutka toho, što pomniat našy Bat'ki. Z toho, jak seła vyhladali, jakije byli obyčai, jakaja była mova.

Koliš popała ja na artykuł Ewy Zwierzyńskuj, kotoryj načynałsia zdaniom, jakoje na zausiody zapało mnie v pamiat'. "Podlaśka viośka to mertviec". I ja tohdy ne mohła zhoditisia. Jak to? Nie, ne prauda, je lude, je! Ja vyjichała, mnoho nas povyjizžało, ale na pevno mnoho pozostavało!

A teper znaju, što nie. Što to ne tak. Što prauda takaja, što v nas amal nikohutkoho nema.I mnie tak strašno žal. Ja sobiê neraz vłončaju mapu google i dyvlusia na siedlisko baby i diêda, "ježdžu" sobiê po vioškach, v kotorych koliš často byvała. I prypominaju sobiê tyje zvuki i zapachi, kotoryje mene budili, jak ja požyvała u Baby i Diêda u Kojłuv. Jak ptuški spivali. Jak žyvina odzyvałasie. I, narešti, jak kruhom było mnoho ludiej. Tam, de disika nema nikohutkoho. Nikohutkoho.

Bačyš, jak štoš Tobiê bliśkoje vmiraje i nić ne možesz zrobiti, treba sioje perežyti. Tuju žałobu. Chotia Ty ne zhodžaješsie, štob toje odchodiło. I ne zhadžajessie, kob nikoho bôlš toje ne obchodiło. I robiš potichońku svoje, choč znaješ, što takich jak ty mało. Štož, moi dietki budut po Pudaśki hovoryli. Budut znali, de ich korni i i jakaja ichnia kulutura. A što daliêj... Daj Boh, kob zausiody było do čoho nam tam voročatisia...

Baba učat vnučat hrati v bitki i kačati jijca - tradycyjne Velikodniovyje zabavy.

Naša literatura: "Ščyty. Padzieji seła i parafj'i"

Načynajemo lekturu. Velmi radujuś, što udałosia mnie kupiti tuju knižku. Ždała na połci svoje očeredi deś od Ruzdva.

Autory - neodžalovanyj otiêc Sosna i Dorfiej Fionik - oba veliki kronikary našych padziejau i našoji kultury. Uže pośle peršych storonok vidno i mastiêrstvo roboty i velikoje znanije autoruv. Rys historyčnyj,kotoryj vvodit nas v temu,velmi bohatyj i cikavyj.

Nastupna knižka dla sich, što lubiat hovoryti, što v nas to "sovsiêm ničoho nema". I dla tych, što znajut, jakoje kulturnoje i historyčnoje bohactvo Pudlaše i Pudlašuki nesut z soboju. (Čytačy zo znimka naležat, jasna sprava, do toji druhoji hrupy).

Oj Ty zima!

Trochu sniêhu spało na Pudlašy, ale, ščyro skazavšy, ja ščyro obidžana, što na Pomori nasypane po koliêni, a tut čobotom po zemliê šoruješ. Z mary pobiêhati na nartach po sniêhovi v liêsach pokul ničoho tohdy ne vychodit, ale pušli my disiaka na rozviêdki polnoju dorohoju, kob zobačyti, čy chôč de nede toho sniêha moža bôlš. Witia, jak zausiody, prospał cełuju vyciečku zakruniany pôd kocom. Oj, lubit vôn spati na sankach. A my z Natašoju nazbirali tradycyjnyj pudlaśkij zimowyj bukiêt - travu (bačyte,jakoje u nas vsio prostoje? Zvecce prosto trava i vsio:) Miêli šče chorošuju pałku, oj liêzła ja za jeju v kusty čuť ne mission impossible, ale Nataška vziała deś jije vykinuła po dorozi i my jije vže ne našli.

Pomnite takije bukiêty z koliśnich chatuv? Šče ich často i pryozdablali. Ne bylo kviaciarniuv i tohdy tak trochu krasoty vnosili do chaty. U nas v versji podstavovuj, za toje v chorošuj bancy.

Rodina, ech Rodina.

Pud konieć stycznia i na poczatku lutoho znou my 3 tyžni pobyli na Rodinie. Ono, jak raz, diêtki pochvoriêli, i z tych troch tyžniou praktyčno vsio prosidiêli u chati. 
Dobre, što byli u Baby i Diêda, ono zza toho chvorienija ne udałosia za velmi z Rodiny pokorystati. 

Teper znou vybirajemsia. I znou divlusia v interneti i šukaju, štož tut cikavoho moža bude deś, jakijeś zdarienija, štoś čy dla velikšych, čy dla menčych.

A v hołovnuj miere - hovorymo po svojomu. Je dla mene velmi cikave, jak to našu Natašku odbirajut u jaslikach (u žłobkovi, značyt), koli vôna tak cełyj čas dvie movy miešaje. Ale pokul nichto ne pytał, čom moje ditia kaže "hołodna", "majem", "skazał", "tut", "chodi" i tak daliêj. 

A my, štož - ne perestajemo praktykuvatisa v rodnuj movi. Vopreki vsiem i vsiemu - ludiam, kotoryje toho ne rozumiejut i obstanovci, v kotoroji naša mova vmiraje razom z pokolenijem našych dieduv.

Koliś, davnym davno, pryhotoviła ja dla Vas trochu perekładuv, kotorych ne pospiêła vkinuti na svoj dysk, i vôny mnie deś popropadali v całum štodzionnym šumi. Ale, znajete, što ja roblu? Na štodeń?
Jakuju knižku ne voźmu, a najbulš maju polškich, trochu biełoruskich i ukraińśkich - čytaju dietkam po pudlaški - čy to stiški, čy proza. Jak? Normalno, "na žyvcia". Z prozoju liêhko, hôrš z poezjieju, ale tut, jak neskolki raz navat trudniejšyj stišok popade, to za kotorymsia razom vže prychodit v hołov dobryj perekład. I ide jak zołoto - dietki słuchajut i im podobajecce.

Vopreki vsiemu, dorohije. 

Vopreki tomu, što moji dietki budut neuzabavi odnymi z nemnohich ludi, kotoryje po našomu hovorat.Vopreki tomu, što naša mova poddajecce polonizacji i navat u starych hovorunuv, jakimi je pokolenije našych bat'kuv, čuju ja vže mnoho polonizmuv.
Vopreki tomu, što poza mnoju i moimi bat'kami nema nikohutkoho kruhom, ni sredi znakomych ni v siêmje, chto z moimi dietmima chotiełby po našomu hovoryti. No ono jak časom popade jakajaš neznakomaja babula, kotoraja štoš po pôlški zrazu načynaje a ja prostuju, što nie, što vôny po svojomu umiejut.
I vopreki tomu, što naša sobstviennaja rodnaja mova, kotoroju našy bat'ki z chatuv povynosili, dla ich samych stajecce čymsia egzotyčnym. 

Ale. Svoich znakomych i siemju naučyła ja vže - smsy pišu po pudlaški. Chto ono choče zo mnoju po pudlaški hovoryti čerez telefon čy na žyvo i ne zavoročaje mnie sraki, čy maje siête sens čy nie - z tym ja tak i hovoru.

Svoju mamu ja naučyła narešti za siêtych paru liêt - ne ustydatisia i vsiudu zo mnoju po svojomu hovoryti. Čy to u velikum horodi, čy to v Hajnuvci, čy to de na viošci. Bož to, strach podumati, ale i na vioškach u nas vže ne znaješ, čy jak do koh mołodšoho jak sam starik, po po svojomu zahovoryš, to čy odkaže.

Tak to je. 

Napisał spadar Maksimjuk cikavyj, smutnyj ale jakže sopraudnyj artykuł na temu toho, jak dołho šče naša mova bude diejničati v svojuj žyvoji formi. (Tut zaprašaju do lektury). Štož... ne je to vesiêła perspektyva, ale realistyčnaja. A vsiorumno spadar Maksimjuk ne ustaje v svojeji raboti i razom z druhimi autorami pudtrymuje našu movu na svojeji storonci, na kotoroju ja z ochvotoju zahladaju. Je tam mnoho raznych skarbuv, a pudlaškaja klaviatura to odion i z nich. I toju klaviaturoju ja narešti načała korystatisie. Samaja radost'. A to, ščyro skazavšy, odnoj z pryčyn, dla kotorych tak ciažko było mnie časom prysiesti pisati, było ne ono to, što času mało i utomlena čut' ne cełyj čas, ale tak same to, što cełyj čas treba było tyje sokraščenijia klaviaturovy pomniti, kob našy litery pisati.
Ne viêdu, jak ja tuju klaviaturu proziahała do sich pôr, tak čy inakš - dvum spadaram Maksimjukam velikie dziakuju za jije!

Znakoma Ukrainka, kotoraja sama piše artykuły do haziety svojoho menšestva, kaže mnie nedavno - pišy! Chaliêra, pišy, ne perestavaj pisati. Koli tolki maješ dumok, to davaj, pišy. Štož. Racja. Ne perestanu. Vsio šče mnie tyje knižki dla diêtok maratsia. Vsio šče viêru, što deš šče je takije variaty jak ja, kotoryje chočut peredati svoim dietkam samoje važnoje, navat, jak žyvut daliêko od rodiny. 

Tak što, Dorohije Čytačy - voročajemosia na koliśni tory i bačymosia znou nedołho. Ja pišu, a Viête čytajte. Majete ochvotu - komentujte. I sami sobiê i miž soboju po pudlaški pište. Da spatkanija.

Sviatočko!

Vsiech pozdravlajemo z Rodiny!