Na Velikdeń i ne tolki

Chrystos Voskresie!

Vstupili my v čas Svietłoji Siedmicy, što jasno značyt, što sviatočko ide v cełoj svojej krasie. Najvelikše z velikich, vesiołoje sviato, koli vsiudu kruhom buditsa vesna i my budimosia z povrotom do žyccia razom z jeju. A pohoda teperki na Pudlašy je takaja, što liêpšoji na sviato i ne vydumaješ, Tiem bolš, što zarazki i na Provody podamosia, i budem nesti vesiołoju novinu našym usobšym i žyvym, kotorych i na mohiłkach spotkajem. 

Na sviato maleńkim darym podarki, značyt - nesem vołočebne. 

Ja v sium rokovi maju na vołočebne štoś i dla Vas, a pered usim - dla Vašych ditiatok. 

Pomnite, koli ja narykała, što tak kiepśko z literaturaj dla dieti na našuj movi? Pokul velmi sioje nie mieniałoś, podumała ja sama krychy za sioje zabratisia. Bo, jak uže sami viedajete, pisanaja forma jazyka i to, što uže dieti mohut pryvykati do svojeji movy i učytisia jije čytajučy knihi, velmi podnimaje joho vahu i daje poniatije, što zapisana mova tak same realnaja, jak vsie druhije.

I pro takije knihi, knižki v zasadi, ja i podumała. Tolki pokul ne napisała i ne vydała svoich, bo, jak okazujecce, ne tak uže prosto pisati knižki dla dieti. O, vôny že je velmi trebujuščyje čytačy! Tak ja i podumała - budu daliej po-tichońku pracovała nad tymi knižočkami, a v miždučasi poprobuju zaniatisia tym, što uže je nam dostupne i dobre znakome, koli uže četverte i piatoje pokolenije vyrastajut v hranicach Pôlšy i vsiudu z sium spotykajucce.

Tak zabrałasia ja za perekład dobre znanych nam stiškuv Bechvy i Tuvima. I sioje Vam, a najbulš, Vašym ditiatkam, teperki predstavlaju i maju nadieju, što Vam spodobajecce. My z Nataškoju uže davno tak čytajem hetu klasyku. I, jak mnie zdajecce, vychodit sioje całkom dobre! Tak što zaprašaju - možete pobirati, drukovati, čytati do voli. A ja po tichońku budu daliêj zanimałasia tymi perekładami i dokidała ich siuda.

Probačte vsiakije pamyłki i nedoskonałosti - perekład to vsirumno zausiody interpretacja z odnuj movy na dryhuhuju.

A tut dla Vas link do nich:

Perekłady stiškuv - čast' 1.

Dobroji zabavy dla Vas i Vašych ditiatok!

Velikodni jajička pośle tradycyjnoho bitja v vykonaniu Nataški.

Tolkiw hołubcia ne zahrali - to uže v nastupnom rokovi :)

I "tuk-tuk!" nebjuščymisia jajcami :)

PS Spadaru Janovi Maksimjukovi spasibo za inspiracju, poradu i prošu prabačenija za to što zamołkła - dumała i dumała, i po-tichońku robiła što zadumała, ne vsio uspieła, a čas teče chučeńko :) 

Pascha!

Chrystos Voskresie,
Zo znahody najvelikšoho sviata žadaju Vam vsioho najliêpšoho, spokoja i tepła v siêrcach.
Vesieło sviatkujte. A v sium rokovi pobač sviata mnoho dobroho v kulturnych padziejau, v tôm festival "Tam po majovuj rosi" i 30-liêtije Tovarystva Muziej Małoj Baćkovščyny v Studzivodach. My vybirajemsia obizatielno, najbulš do Kuraševa, učastvovati v obradach obchoduv žyta i pospivati ohulki, rohulki i pohulati razom. Maju nadiêju, što i Viete budete!
https://www.facebook.com/studziwody/photos/a.337518282962575.69808.176556785725393/987752457939151/?type=3&theater

Da pabačennia!
A ja maju štoś dla Vas, što do Provoduv postarajusia vkinuti.
Zdorovoho sviatkovanija!

Sviatočko!

Na Pudlašy rozcvitaje vesna, vsiudu pachne, vsiudu hože. Jak to u nas. 

A disia šče velikoje sviato - Błahovieščenije. Pomnite, što v toj deń "daže ptuška hniezdočka ne vje".

Z prazničkom!


https://www.youtube.com/watch?v=eOxt4BzYWeo

Naša literatura, čast' 4.- "Bieženstvo" D. Fionika

Podalisia my na Rodinu, zachotiełoś pojechati, oddochnuti pudlaśkim povietrom. A jak raz popali na zapusty. To značyt, odna zapustova zabava prošła tyždeń raniej v hajnuvśkom "Górnikovi". Jasna sprava, što moi bat'ki učastvovali a mama uže tretij rôk chodiła na varštaty tradycyjnych piesniuv. My za pôzno doznalisia pro termin i uže ne uspieli dojechati, a znajem z opoviedanni, što zabava była na vsie sto, što było mnoho i mołodych, i staršych, był orhanizatar spadar Fionik, była Żemerva. Vsie tańcuvali i, jasna sprava, spivali, mnoho spivali!
Nu, daj, Boža na nastupnyj rok narešti dojedem na tuju zapustovu zabavu. A teper udałosia pobyti na Rodinie na kuniec Maslenicy, zapustitisia i vojti v čas Velikoho Pôsta. 

V chati čakała na mene nespodivanka. 
Mama podaryła mnie knižku "Biežeństvo. Doroha i povoroty." D. Fionika z dedykacjej od autora i pudpisami joho i Anny Fionik. Kupiła jije na tojže vspomnianuj zapustovuj zabavi.
Velmi radujuś, što taja knižka tak chutko popała v moi ruki, a šče i z dedykacjej.

Ja uže načała čytati, a najuperuč perehlanuła vsio od doski do doski. 
Knižka pisana, koniečno, po-pudlaśki, zapisom našoji movy podłuh propozycji D. Fionika - na osnovi cyrylicy. Dla vsiech, kotoryje cyrylicu choč menš-bulš znajut, a takich sredi nas je velizarinoje bulšynstvo, jak ne vsie, čytatisia bude sioje chutko i bez problemuv.
Tolki pôdpisy pud znimkami i dokumentami je po-pôlśki. Do kuńca toho ne rozumieju, čôm tak, koli prynadobicce słučaj, treba bude zapytati autora.
Sama forma knižki - krasota. Podôbno jak "Miesta v historii i kultury pudlaśkich biełorusuv", "Biežeństvo" to hože vydadienyj albôm - formatu A4, v tverdych okładkach, vydrukôvanyj na kredovum papiêrovi. Ono storon moho bôlš, bo až 226 (z posłovijem V. Kornieluka i spsiom nahraniuv). 

Knižka je monohrafijej Biežeństva i dumaju, što povinna najtisie v bibliotečci každoho Pudlašuka. 

Mnoho v jôj znimok, mnoho vsiakich dokumentuv, istočnikovych tekstuv. 

Ja taksame znimki (odin takij bačyła ja uže na storonci biezeństwo.pl Anety Prymaki-Oniszk), dokumentuv vydavanych Niemciami dla Pudlašukuv/ Biełorusuv zostavšychsia na svojej ziemli. I viedajete što? Tam, poza niemieckim jazykom, vystupaje ne ruśkij, a BIEŁORUŚKIJ, pisany cyrylicoju. Rozumiejete? Toj jazyk, pravda, literaturnaja joho forma, no był, i navat vojennyj okupant joho ušanuvał. Do toho było mnoho biełoruskich škoł v toj čas, vydavalisia knižki, haziety. Tiem bulš nam treba teperki šanuvati svoju rodnuju, pudlaśkuju movu, a to prosto vstyd!

Na zadniej obłožci knižki čakaje šče dadatok, višenka na torti - "Biežeństvo. Rozkazy i pieśni" - płyta z nahraniami, bôlš jak try z połovinoj hodiny nahraniuv, v tôm autentyčnych hołosov sviedkov Biežeństva!

Ne mohu dočakatisia, koli pročtaju cełuju knižku i prosłuchaju płytu. Tohdy postarajusia ode napisati svoju opiniu. 

Ale teperki mohu skazati uže na pevno - obiazatielno kuplajte i čytajte tuju knižku! To je velmi važnaja čast' našoj historii, treba jije znati, a knižka v takoj formi, šče na rodnuj movi, je samym bohatym i cikavym istočnikom znanija. 
Na počatku toho artykułu vspomniła ja taksame pro to, što načałsia Velikij Pôst. To že je čas spakoja i čakanija na Velikdeń. Taja knižka jak raz pasuje na toj čas - šče i mnoho čoho doznajemosia pro sebe.

A v biellicejach u Bielśku i Hajnuvci povinna od razu byti oboviazkovaj literaturaj!

"Беженство. Дорога i повороты 1915-1922", Дорофей Фiонiк, vyd. Музieй Маейi Батькувшчыны в Студзiводах, 2015.

Koli ne možna zrazumieti... - epiloh

Na youtube dostupnyj je film Jurki Kaliny pro spadara Sierhieja Ničyporuka.

Velmi hožyj film pro mudroho čełovieka, kotoryj mnoho v žycci prošoł, a sam rodivsia v Zalešanach, odnoj z viosok, kotoryje pali achviarami pohromuv "Buroho". Sam film i sam joho bohatyr to historii, kotoryje dokazujut, što je na našuj ziemle vsio taki mudryje lude, kotoryje ne ziahajut nianavistieju navat, kali byli pakryvdžanymi.

Spadar Ničyporuk kaže v niom velmi mnoho mudrych fraz. Vystupajut m.in. taksame prokurator z IPN, autor dokumentu z 2005 pro prohromy na Pudlašy, vystupaje profesar z UwB.

Mnoho sioj film vyjaśniaje navat dla nas - Pudlaśkich Biełorsuv.

A najvažniejša i najmudriejšaja dla mene fraza padaje z hub s-ra Ničyporuka na kuniec:

"Vsie povinny moliti Boha, žeb odohnał znašych sierdiec toju nienavist', toju łukavu (...) čy to je akcja, čy reakcja, skutok vsiehda bude takij sam. Ja dumaju, što vže čas jakby zabuti o obidach, treba odvołatisia do rozumu. Bo jak my znov začynajem dielitisia na odnych i druhich - to tak jakby opiat' siejem ziarno zła."

Pomnite pro sioje.

A tut majete filma. Ohladajte, podsyłajte znakomym. Napravdu mudryj i cikavyj. Spasibo tvorcam i hołovnomu hierojovi za joho!

https://www.youtube.com/watch?v=Evg0jBvjCdM

PS Ja by chotieła, štob toj fim trafił do vsiech tych, kotoryje siejut narodovu nienavist', a pered usim do visech, pro kotorych pišu v poperednim posti. Moža sioje jakoś choč krychu vorušyłob ich sumienia?

Koli ne možna zrazumieti...

Na počatku mojoho posta posłužusia słovami vziatymi z fejsbukovuj storonki "Hovorymo po svojomu", vpis z 02.02.: "ne rozkruczwajemo politycznych tem bo i ne dla toho storona stworena (...) Je odnak taki sprawy kotore kasajutsie nas stôlko szto tiażko mowczati."

Potum data:
31. Studnia minuło 70 liêt od času masakry vozakuv  vliesovi la Bielśka Pudlaśkoho
02. Lutoho minuło 70 liêt  od času pohromuv neskolkich viosok na našuj ziemle, pohromuv v kotorych hibnuli mirnyje žychary hetych viosak.

Spravcy: bandy "Buroho" i "Łupaški", złačyncuv mordjujučych mirnych žycharuv v imia čystiny etničnuj i ideologičnuj.

Čom zhunuli vozaki? Bandom "Buroho" i "Łupaški" ne udałasia akcja odvetu na voročajučychsia do ZSRR sovieckich sołdatach. Vozaki byli im potrebny zabrati oborudovanije odbitoje sołdatom. Plan ne zovsiem vyšoł. Jakoby v odveti vozaki pohibli v liêsovi. Perežyli tyje, kotoryje perechrystilisia po katoličeski. Istočnik informacji: relacji sviedkuv z dokumentu IPN.

Čom viośki byli pacyfikovany? Bo tam byli "komunisty", kotryje chotieli "Biełorusi", vstupali do partii i tak daliej. "Komunisty", kotoryje v zasadi i ne znali, što to kumuna, ale dobre znali, što to je vojna, bieda i nietolerancja. Nekotoryje dumali, što novaja vłast', uže očerednaja od mnohich liêt, narešti nese pokoj i perechod z biedy i nietorlerancji v  sviet tolerancji i społečnoho avansu do "połnocennych" ludi.

Jak mnie izviestno, to tolki kusok faktyčnuj ličby žertv polovań bandy "Buroho" i "Łupaški" na "komunistuv".

Neznakomym supadziennijem komunistami byli vsie pravosłavnyje Biełorusy, v tum žeńščyny i dieti...

Teper sionniašnost':

27.02. polśkije nacjonalisty planujut v Hajnovci marš v pamiat' "Wyklatych sołdatuv"

Planujut toj marš na zemlie, kotoraja płyve krovleju našych predkuv, zabitych nevinno bandoju       frustratuv, kotoryje svoji abmicji realizovali tak, jak najprostiej: na bezbronnych ludiach.

Jak sioje ponimati?

Teperašniaja vłast' v našuj stranie daje tichuju zhodu na nacjonalistyčny vystupki. Korystajucca tym takije že frustraty, jak tyje, kotoryje zabivali nevinnych ludi v 1946 v Pudlaśkich viośkach. 

Takije lude vykrostujut ahresju i nianavist' dla pudtrymki svojeji racji, na kotoruju ne majut racjonalnych arhumentuv. Jeśli nema racjonalnych, zostajecce demonstracja siły i začarouvyvanie rečyvistnosti słovom. Ne v charatery ruhanija, bo to za proste. To je słova schovany za informacjami z "krynic hodnych davieru" pro to, što vôny majut racju. To je pustyje hasła połny ahresji (np. "Jedna Polska katolicka".) To je abzyvanije druhoho čełoviêka słovom, kotoryje vyjmaje z joho čełoviêčestvo. Tohdy toje słovo avtomatyčno označaje kohoś huršoho, druhoji katehorji, kohoś, chto ne maje prava do svoich racji, a daliej, koli dochodit do skrajnosti, ne maje prava žyti.

U Polśkich nacjonalistuv na razi je peršyj (i, daj Boža, ostatnij) etap. Takim słovom je u nich "komunist" i vsiakije synonimy. Ne maje značenija, što za tym słovom napravdu stoit. Tut "komunist" to vsie, chto protiv, koli vony nesut odnu, sviatuju pravdu, vony - nastojaščyje lude. 

Čy sioje čohoś Vam ne prypominaje?

Ale, štob vyjasniti. Ahresja je dobre kamuflovana. V postati "dobruj noviny". My ne idemo pokazati siły protiv Vam. My idemo pokazati Vam, de je racja, de pravilnaja storona. My nesemo Vam svietło pravdy. My nesemo pravdu o bohatyrach. My odion narod, kotoroho tolki kryvdili, a kotoryj nikohutkomu ne prynios kryvdy. Čy sioje tak same čohoś Vam ne prypominaje?

Našy diedy, našy bat'ki mołčat. I nas naučyli mołčati. Bo vieki kryvdy, jakoji doznavali našy predki, naučyli ich ne odzyvatisia v svojuj spravi. Bo strach. Bo treba ticho sidieti, štob perežyti. Na vsio zhodžatisa, čoho choče dannaja vłast', bulšynstvo. Tolki štob perežyti.

Ale jak ticho sidieti, koli po krovi našych predkuv majut stupati buty tych, kotorych hołovy napakovany nacjonalistyčnymi hasłami?

A šče pryhlańtesia prozviščam... Kolki je typovo biełoruskich, pudlaśkich sredi polskich nacjonalistuv na Pudlašy. Je socjolohična i psycholohična pravda,  što najhołosniej kryčat tyje, kotoryje bojacce, štob ich ne rozpoznali v hrupi, kotoryje majut kompleks svojoho proischodženija. 

Čy sioje tak same čohoś Vam ne prypominaje?

Koli takije maršy majut miêsto deś v Polšy, my jakoś pryvykli, chot' bolit. Ale koli maje vôn maje byti zorhanizovany na toj ziemle, de nevinny lude byli masovo zabivany - bolit bulš. Tohdy što robiti? 

Dyskusja merytoryčna z lud'mima, kotoryje dumajut tolki pustymi hasłami, ne maje sensu. 

Kotrmanifestacja? Ale v jakum charakterovi? Stanuti zo znimkami našych babok, prababok, diedov i pradiedov, ich małych dietok, z datami i sposobami ich smerti, jakuju zafundovali bandy "Buroho" i "Łupaški"? 

Diejničati v interneti?

Vsio možna. 

Ono tolki ne možna datisia provokacji, štoby skazati to, z povodu čoho nacjonalisty zrobiat z tebe komunista i voroha narodu. A vôny je mastiera v perekručyvaniji rečyvistnosti i arhumentuv, jakije do ich stosujut dumajučyje lude. 

Čy sioje tak same čohoś Vam ne prypominaje?

Ne možna nam datisia provokacji. Ale ne možna nam zabyti, što robili bandyty "Buroho" i "Łupaški" 70 liêt na zad. 

W IPNi šče je dokumenty pro sije zbrodni z ich opisami. Pokul majete šansu - poznakomteś z nimi. 

Mimo takich ruchuv, mimo storon v interneti klikajučych do nianavisti, mimo storon, de avtory pišut, što tolki pulśkij narod był kryvdžany, a sotni čytačej kryčyt nienavistiu do narodnych mienšosti, ja vsio taki vieru, što ludi złych menš na svieti jak tych dumajučych, šanujučych inšych od sebe. A koli koło nas je tyje, kotoryje siejut nianavist', my ne bud'mo takimi, bud'mo dobrymi, mudrymi i svoich ditiat chovajmo na dobrych ludi.

Každyj narod maje svoi kryvdy, každyj narod maje svoji trahedji.
Dieło v tom, štob ich ne rozdrapuvati, a probačati, šanuvati sebe vzaimno i umieti pryznatisia - tak, my zrobili kiepśko, probačte. Davajte budem teperki žyti zhudno, štob takoje štoś ne povtarałoś. 

Tolki lude, kotoryje ne majut samouvierennosti, ale za toje mnoho kompleksuv, bojacca tak zrobiti.

A my...

Bud'mo mudrejšymi. Bud'mo dobrymi. Zavsiody.

Istočnik znimka: https://historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com/2016/01/29/70-rocznica-pacyfikacji-bialoruskich-wsi-przez-oddzial-nzw-burego/ (Velmi cikavyj i pravdivyj artykuł).

Na pomniku je i prozvišča i mojoho pradieda, odnoho z vozakuv, kotoryj pohib v liêsovi. Ne byv komunistom i navat pevno i ne velmi i znał, što to takoje. Banda "Buroho" siłoju zabrała joho na svoju akcju, kotoraja ne pušła po ichnioj dumcy. Pradied był pravosłavnym Biełorusom, sviedkom neudačnych diejstvi bandy i za sioje zapłatił svoim žycciom, zostavlajučy žonku i maleńkich ditiat...

Z Ruzdvom Chrystovym, z Novym Rôkom - krychu sołdoko, krychu hor'ko.

Vitajte, Dorohije!

Maju nadiju, što chorošo posviatkovali! My vsie vtrojom, jak obyčno, pojiêchali do moich Bat'kov na Rodinu. Alež nam paščasciło v sium rokovi, ne dumajete? I sniežok popadał, i pomoriziło. I to dobre pomoroziło, bo było i do -17 hradusov. My našu Natašku peršyj raz učyli nastojaščoho Pudlaśkoho morozu i vystavlali drymati na dvor albo razom chodili na spacyry. 

A koli pryšło Ruzdvo, posviatkovali, do cekrvy pochodili, pospotykalisia z siemjoju, zo znakomymi, pospivali koladki i koladnikuv popryjmali. 

Koladnikuv v sium rokovi silno ne było. 3 hrupy na peršyj deń, odna na druhij, na večer. Ale, na ščascie, vsie zo zviezdami, jak treba, a koladniki, kotoryje pryšli na druhij deń, najbulš razradovali nam sierca - mieli čudiesnuju zviezdu. było ich 7 ci 8, i to i chłopci i dievčyniata, i velmi hože zaspivali koladku "Boh sia roždaje". Hetu koladku i my koliś spivali z našoj hrupoj, v kotoroj byvało, i 13 čełoviek chodiło z cudovnoju zviezdoju. Nu, v tum roci, jak i łoni, ne vdałosia nam zorbatisia, u vsiech a to dietki małyje, a to zmučany sviatkovanijem, a to šče ne vsiech uspieli pobačyti - nic divnoho, što koladovanije je domenoj kavalierki. I nam dobre chodiłosia, koli my vsie na studiach byli!

Nu ale v sviazi z tym, što jak raz w sium roci ne było tokoho velikoho koladničaho ruchu, zaraz rozdalisia hołosy za stołom, kotoryje pevno i Viete neraz słyšali u sebe v chati:
"A uže ničoho ne ma, umiraje naša tradycja."
"Ach, uže pravie i nichto ne chodit, zaraz sovsiem perestanut."
"Oj, tož nema komu choditi, jak vsie mołodyje povyjezžali!"

Mene od toho prosto trese. 
Ja vižu, tak jak každyj iz nas, što Pudlaše, jakoje znali našy diedy i bat'ki, to ne je toje samoje Pudlaše. kotoroje je teperki. Ale to tolki naša vina. 

Rozumieju, každyj u nas sioje videaje, što velmi mnoho ludi vyjechało, što naša Rodina teper pustaja jak šče nikoli ne była - moža tolki za Biežeństva. Ale, lude Božy, od narykanija šče ničoho na liepšoje ne pomieniałoś!

Vmiesto toho, štob narykati, jak je kiepśko, treba načati mieniati na toje, štob było dobre. A to ne je takoje strašnoje. Treba, pravda, mnoho raboty, pered usim nad soboju. Bo ničoho ne pomieniajcce pokul zmiena ne nastupit v nas samych. 

Treba načati šanuvati naš jazyk i kulturu, i narešti zrozumieti, što vôna tak same važna i mahuča, jak každaja druhaja. Vykinuti z nas sioje, čoho naučyli nas našy bat'ki i diedy - što svoja mova i kutlura prynadležyt tolki "temnym", viośkovym ludiam. 

Što našym dietiam naležycce znati, skul vôny je, z jak bohatoj kulturno ziemli, bo siete pojde im tolki na koryst'. Ja uže v odnum postovi pisała pro odnu "očyvistu" pravdu - što každyj chto chovajecce v kulturno bohatoj sredie maje bôlš odčynianu hołovu i sierce na druhich ludi i sebe samoho.

V raznych obstojatielstvach i raznych hraniciach našy predki boronili svoju movu i kulturu. Čerez vieki mienialisia hranicy, mieniałasia vłast'. Často była nekorystnoj dla našych predkuv, nastupali proby zniščenija viery, było Biežeństvo, byli vojny, od Šveduv po II Susvietnuju. Ale naša ziemla cełyj čas odžyvała, ludi voročalisia, žyli.

Tohdy byli my pryviazany do ziemli, hołovnym modelom žyzni była hospodarka, što było našym bohactvom, i stałoś praklatijem. Tomu, što hospodarka i viośka, za spravoju našych diedov i bat'kov, stali synonimom toho, što nefajnoje, što tupoje, temnoje. Stało synionimom zastoju i ciažkoho žccia - vsie chotieli v horod, ne tolki do škoł, no što ne robiti tak ciažko, jak ich praščury. Ale mało komu pryšło v hołovu, što jeśli bolšaja čast' vyjede, zostanecce harstka, kotoroja odorvana od svojeji movy "bo do dieti treba po polśki, koli vôny miastovy", to ne bude do čoho potum i voročatisia, a my zostanemsia odorvany od svojej kultury, ziemli i movy, prosto NIJAKI.

Treba šanuvati našu kulturu, i vsio je možlive, koli tolki pojmem, što vôna tak samo važnaja, jak každaja inšaja. Koniec końcuv - Polakom udałosia spasti svoju movu i tradycju navat koli 123 roki probovali ich zniščyti.

I do toho - koli budete sami sebe uvažali, i Vas budut uvažali.

Toho zo znahody Ruzdva i na nastupajuščyj Novyj Rôk Vam žadaju!

Sietyj snimok jak raz spered dvuch liet. V sium rokovi pozabyłasia ja vytiahnuti aparat jak prychodili koladniki - bôlš byli my vsie zaniaty spivanijem razom z tymi, kotoryje prychodili i Nataškoj, kotororaja velmi cikaviłasia, koli bačyła hrupku ludi zozviezdoju. No tut, mimo toho, što silno vstydajučysia chłopci popali, zviezdu mieli majesterštyk!