Zdarovy, dorohije Čytačy,
davno nic ne pisała. A to zza toho, što časom nema koli prysiesti, a to zza toho, pro što ja dumała.
A dumała ja pro toje, što bačyte v zahłavii siêtoho posta.
Byli my na Rodini. Było nam dobre, pravda. Rodina lietom, koli pryjizžaješ na vakacji, zdajecce samym rajom. Daleki problemy zvykłoho dnia, vsio kolorove, busły lietajut nad hołovami, zbožža spieje.
Kruhom množestvo festivalôv. A vsiorumno jakoś sumno. Čom? A no tom, što vsio mieniajecce, i to nie na liêpše.
Byli my na viości. I moj Muž, i naše Ditia, oboje vôny mieli okazju peršyj raz hostiti pry sopravdnoj, viośkovuj chati, na takom že podvorkovi. Jeli my ohorodninu z ohoroda, samaja natura, chto môh, toj ruśkuju vodku pił. I vsie po svojomu šparyli, i navat moj Muž, kotoryj pomaleńku učytsia hovoryti. I vsiem podobałosia, i joho dopinhovali.
Ale to vže egzotyka, pravda? V toji viości, jak pravie v každuj našoji, krychu starikôv zostałosia, hde nehde dača, de vzroslyje davno dieti od času do času pryjedut dohlanuti podvorok po bat'kach, kotorych vže nemá, a to chtoś z Pôlšy siedlisko kupiv i zadumał perejichati i žyti. I tak davnaja struktura sioła rozchoditsia po švam.
Na chrystinovuj imprezi, kotoruju my robili na Rodinie dla našoj pudlaśkoj rudni, na peremiešku było čuti svoju i polśkuju movu. I to ne dla toho, što moj Jaša ne vsio šče po svojomu ponimaje čy skaže (chotia odno i druhoje jomu štoraz liêpš vychodit), a dla toho, što mieždu soboju pokolenije bat'kôv po svojomu hovoryło, a do našoho avtomatyčno perechodili na pôlśkij. Bôlš skažu - navat i moja mama nekotorych słov vže zabyvaje.
I ja sobie podumała, jak to vsio divno - koli šče moi bat'ki byli małymi i na viości rosli - pudlaśkaja mova była ich peršoju movoju. Dopiero polśkoho učylisia jak šli do škoły, de był učytiel polak i vôn vže pokazyvał, što poza chatoju, navat na viości, nema miesta dla rodnoji movy.
Čy moi diedy dumali pro toje, jak do svoich dieti hovoryti? Nie, dla nich svoja mova, pudlaśkaja, była naturalna. Ne było druhoji. Died, idučy v pole, koli babu čy dieti svoich klikał, ne dumał, jak do ich hovoryti. Baba tak same ničoho takoho ne musieła sobie dumati. A my? My pokolenie dla kotoroho svoja, rodna, pudlaskaja mova to egzotyka. I nas od pokolenija našych diedôv i bat'kôv siaja tołstaja, čornaja linija odhorodžaje. I sioje až fizyčeski bolit, tak silno čuti.
Ja inakš na rodinie jak po svojomu ne hovoru. Doma, z Mužom - jak popade, v zasadi najčastiej po polśki, ale i po svojomu probujem. Nataška šče v žyvoti mojum pryvykała do rodnych piesień, do rodnych klimatôv. Teperki siete prodołžajem, a ja skazała jije babi, a svojeji mamie, štob jak najbulš do Natki po svojomu hovoryła i pieśni na son tolki narodny spivała. Ale, jak to mnie dobre skazała siabrouka'-ukrainka- navat jeśli naše pokolenije, kotoroje choče niby voročatisia na Rodinu napravdu ne vernecce i ne načne tam prodołžati našu kulturu, to tak napravdu ničoho ne uratujem, nic ne zmieniajecce.
"Palčyki jak gozdiki" - skazał małyj susied, kotoryj prybieh pobačyti moju mamu, koli jije mama, a moja baba pryvezła jije do chaty zo špitala. De ja najdu ditia, ktoroje z Nataškoju po svojomu pohovoryt?
Davno vže chotiêv pokinuti vam jakiś komentar v znak toho, što odviêduju i čytaju blog. Narešti zobravsie i siêv štoś napisati. Što ja dumaju posli pročytania vašych dumok? Naprykład toje, što nepotrêbno uchoditi u až taki apokaliptyčny nastrôj. Usiê siêty čorny liniji i vtračeny pokoliênia bôlš podchodiat dla zneruchomiêłych dijačôv z Pudlaša, kotory same tak opravdujut beznadiêjny efekty svojeji roboty. A nam potrêbna chutčêj pozytyvna programa – ne možna vse trymatisie lamentacijnych tonuv, tomu što čysty žal po vtračenym rêdko byvaje produktyvnym. Pered usiêm ne možna kazati, što naša sytuacija zmiêniujetsie vyłučno na hôršu. Dla dalšoji roboty treba pryniati, što vona je ne hôršoju, a prosto INŠOJU čym koliś. I jakraz do toj novoji obstanovki nam treba vmiêło prystosuvatisie.
OdpowiedzUsuńTak, koliś pudlaśki lude ciêłe žycie biduvali v odnôm miêsti. Diś nam čomuś zdajetsie siête stare biduvanie rajom, tôlko tomu, što vony miž soboju hovoryli na rodnuj hovôrci. Nu tak, hovoryli, bo taka była tohdy sytuacija, što siêta mova była w jichniomu sviêtovi odinym zasobom porozumiênia. Ale jeji funkciji i tohdy byli hostro obmeženi tôlko do svojeji chaty, dokładno jak teper. Jichnia leksyka, choč bohata, to ne vychodyła po-za zvyčajnu hospodarśku štodennosť. Tak, pravda – my vže ne hovorymo takoju čystoju movoju, jak vony. Je tut čorna linija, ale vona na pojaviłasie nieodkudy, a vziałasie z našoji beznadiêjnosti jak narodu, dla kotoroho vłasna mova značyła natôlko mało, što nichto navet' spicijalno ne zmahavsie z polonizacijeju našoho žycia. Ne idealizujte tych, dla kotorych siêta mova była šče naturalnoju. Bo to jakraz siêty naturalny diêd z baboju nesut odkaznosť za disiêjšu sytuaciju, našoji viny w tomu nema. Ot i usia smutna pravda. Ale zatoje diś v nas je zasoby, diakujučy kotorym – naprotiv čornym linijam u movnoji sytuaciji Pudlašukôv i napruham dida j baby! – siêta mova može vyjti po-za dosiôlišni mežy, my možemo dati joj novy tvar i opisuvati joju novy svity. Zatrymati choč častku toj kultury, kotoru odobrali nam spôlno diêd, cerkva i deržava.
Podług mojeji dumki vaša ukrajinśka koležanka chutčej ne prava, abo maje raciju tôlko častkovo. Bo čy ž nema u historyji prykładu takich naroduv, kotory zachovali usiu svoju samobytnost' navet' daleko od svojich rôdnych poseleń? Tut sprava ne u miêsti prožyvania, a u tomu, što nazyvajetsie mentalnostieju, u nutranoji potrebi čołoviêka, odčuvanych jim ciênnostiach. Siêty elementy namnôho važniêjšy niž navet' i najkrasiviêjšy mit o Pudlašy. Ja žyvu jakraz na Biłostôččyni. I što? I ničoho. Ani mniê siête žadnym čynom ne pomohło, ani ne pereškodiło u napisaniu siêtoho komentara :) I z siêtym zvjazana šce odna moja dumka: koli chtoś vže ne žyve na Pudlašy, a deinde, nechaj navet' i na druhum kunciovi sviêtu, to chaj i piše vôn pro toje, čym vôn naspravdi žyve teper. Siête bude navet' bôlš avtentyčnym niž koli my budemo v kažnoji sytuaciji i v kažnomu tekstovi tôlko płakati za Pudlašom.
Šanovnyj spadar Tomaš,
UsuńU peršych słovach - ogromnoje dziakuj za to, što zahladajete na mojoho bloha. I spasibo, što nadumalisia napisati mnie komentarij. Dozvolu sobiê što-nešto na joho odkazati.
Velmi mene raduje, što Vaš hołos vychodit naprotiv toho, što vidno v mojum povyžšum postovi. Zhadžajusia z Vami v tom, što bôlš potrebna nam pozytyvna programa jak lament. I ja zhodna z tym, što teperki ne je tolki hôrš, a prosto inakš - nu a chociab treba v toje vieryti. Čom tak? A no tom, što po perše - mova, štob była sopravdnuju, diejstvujučuju, žyvoju movoju, musit byti naturalnoj dla jije potrebitielej, musit mieti storonu hovoronoju i pisanoju, i musit byti nerazłučnoj častiej dannoho kulturovoho kruha. Bez toho mova načynaje byti tvoram štučnym albo mertvym. Takim tvorom je vsie mertvyje movy, jak łacina čy starožytnaja greka. Možna sotvoryti movu, zobrati kruh potrebitielej, ale bez supolnoho kulturnoho podkładu majem štučnuju strukturu - jak v prypadku esperanto - zbirajuščuju prosto uzkij kruh hobbistov,.
Sredi moich siabrov - Pudlašskich Biełorusov, nema nikoho, chto by chotieł svobodno, ot tak po prostu po svojomu hovoryti. Ja zhadžajusia, što ne naša v tôm vina, bo my tolki pryniali schedu po poperednich pokolienijach (mnienije na sioju temu vyskazyvała ja vže v nekotorych vpisach). I na nas viny ne składyvaju, ale dumaju, što vina bude, jeśli my v cełoj sviedomosti toho, ničoho ne pomieniajem.
Ne tveržu taksame, što našy predki mieli liepš, bo, tak jak pišete, biedovali, žyli ciažkim žycciom jakoje dla nas časom trudno poniati, ale mnie žal, što odchodit to, što dla ich było naturalnym - naša mova i tradycja. V diaspory nam, Pudlašukom, ciažko jije pudtrymati, bo vôna od zavsiody zviazana była z našoju ziemloju. Ale, tut skažu viedome - emigracja rozhoniła nas po vsiemu svietu, a tyje, kotoryje žyvut na Pudlašy chočut často zabyti, štob ne byti inšymi od ohułułu, i tak kolieso zamykajecce. Viośki našy vmiarjut - zostajucca staryki, a jeśli pryjede chtoś postaviti daču, to albo z hłubiny Polšy, albo chtoś, chto po svojomu ne hovoryt, bo ne vmieje, ne choče, i tak ich mnohoviekovaja struktura je rozbivana od serediny. Nam, tretiomu pokoleniju pośle II Susvietnoj Vojny, chočetsia voročatisia i žyti na rodnuj ziemle, no my, vže naučany marazmu "tut ničoho nema", ne majem odvahi.
Pravda, my teperki majem cuda techniki i internet, dziakujučy kotoromu povstajut takije storonki jak svoja.org, jak moja, jak fejsbukova "howorymo po swojomu". Tolki štob šče sioje na bud'deń perekładałosia - na štodzionnoju potrebu komunikacji na rodnuj movi. Bo vôna je dla nas rôdnoj, ale perestaje byti naturalnoj.
Ne zavsiody "płaču" ja za Pudlašom. Bačyte, časom po prostu tak po čełoviečeski najde smutok za minułym. Toska za tym, što šče sama pomniu. Ja že pišu o sobiê, što nudžu idealistyčno za davnymi tradycjami, za žycciom na viości. I pevno tomu mnie naša mova, tak jak našym bat'kam i diedom, ne dokučaje jak čast' i vspominok viośkovoho biedovanija, kotoroje chočetsia zabyti.
Jeślib v nas było tak same vyroblane štoś na formu narodovoho poniatija, štob my mohli skazati jasno - "ja - Podlašuk", tohdy našu movu možna byłoby tože do toho podpiati i rozvivati jak čast' tožsamosti. No pokul - treba naučytisia dumati pro sebe jak pro čast' dannoj hrupy - etničnoj, ne štučno sotvorennoj.
Ja jak najbôlš za tym, štob vychoditi, jak pišete, "naprotiv čornym linijam" i maju nadiju, što takij ruch bude rosti v siłu. Dla toho treba knižok, publikacji, filmov, piesień - tradycyjnych i sučasnych - cełoho kulturnoho arsenału, kotoryj vvodit movu do normalnoho, štodzionnoho užytku. Nu i našoj dobroj voli - štob našu movy, jak žyvoju, spasti.
Dziakuju šče raz za Vaš komentarij i pryprašaju dalše čytati i dumki svoi tut zostavlati :)
Vsioho dobroho!